Kierunki świata – w różnych językach
Skąd pomysł na artykuł?
Okazją do tego artykułu był egzamin z przyrody, jaki moje dziecko musiało zdać w związku z praktykowaniem edukacji domowej. Nie o edukacji domowej chcę tu teraz opowiadać, a o etymologii i nazwach kierunków świata.
Anegdota dotycząca egzaminu kończy się tak, że mój syn z przygnębieniem wychodzi z egzaminu, twierdząc że zapomniał angielskich nazw kierunków świata.. Powtórzyliśmy je i moje dziecko triumfalnie odnalazło prosty sposób zapamiętywania ich – być może wynaleziony już przez kogoś??
NEWS — to wiadomości z wszystkich stron świata North, East, West i South 🙂
Teraz, nasza rozmowa potoczyła się ku refleksjom – czemu te nazwy są tak różne.
I tak enigmatyczne. Tzn enigmatyczne tylko jeśli polegamy na etymologicznych „odkryciach” anglosaskich, a nie sięgamy do etymologii i badań pana Czesława Białczyńskiego i innych badaczy słowiańskiej kultury i języka.
Mówimy o przestrzeni, czasie czy porze? Czyli o krzyżu wpisanym w koło.
Zanim przejdę do innych słów dotyczących kierunków świata, pozwólcie że poszerzymy nieco temat. Bo jest pewien ważny aspekt, niewidoczny w innych językach niesłowiańskich, które nie są pierwotne. W języku polskim i innych słowiańskich – mamy kilka określeń dla kierunków świata, a znów jedno określenie dla kierunku może oznaczać też kierunek czy część nie tylko w przestrzeni. Wszystko pochodzi od krzyża. Krzyż jest najstarszym symbolem, absolutnie nie pierwotnie chrześcijańskim. (więcej o tym np tu) Krzyż wpisany w koło oznacza cykl dzielony na ćwierci.
PÓŁNOC SIEWIER – Mamy kierunek północny (zachowane w rosyjskim języku) geograficzny, przypisana jest mu jednak też pora doby – NOC/ pół lub pełna noc, pora roku zima noc roku, pora unicestwienia i śmierci, pora boga Mora Marzanny Kolady Kostromy, .kierunek zwany siewiernym (patrz też rosyjska nazwa kierunku Siewier), czyli śmiertelnym, uśmiercającym, obumierającym.
WSCHÓD WOSTOK – Mamy kierunek geograficzny wschód (idziemy w prawo po kole ) , pora doby wschód słońca, poranek, pora roku wiosna, kierunek inaczej zwany wostoczny – etymologicznie zwiazany z „wstawaniem”, „stawaniem” i „stykaniem”, jest to strona bogów Jaruny, JAryło…
POŁUDNIE JUG – Mamy kierunek geograficzny południe, pół dnia, pełnia dnia ; pora doby południe, pora roku lata, czas bogów Gai Ruja… , inaczej kierunek zwany też jużny (co być może ma wiele wspólnego z obecnym starym słowem „jurny” . Być może było to w jakiś sposób wymienne – miękko twarde. Miękkie jest „r = rz”, twarde jest ż = g. Patrz też po rosyjsku – Jug.
ZACHÓD ZAPAD – Mamy kierunek geograficzny zachodni, zachód, inaczej zapadni – od zapadania /chodzenia za, pora dnia zachód wieczór, pora roku jesień, czas boga JEsza Jesienia,
Skąd pochodzą te nazwy ?
1 Północ Siewier
w słowiańskich językach siewier – od siwy, siny, śmiertelny,
północ – w innych jęz . north i odmiany — pochodne – Nocy
czemu? zasady fonetyki : c = dz = d = ć = dź
z łatwością nasza NOC mogła stać się NORDZ, potem NORTH, NORTE..
Wedle anglosasów : north –Old English norð „northern” (adj.), „northwards” (adv.), from Proto-Germanic *nurtha- (source also of Old Norse norðr, Old Saxon north, Old Frisian north, Middle Dutch nort, Dutch noord, German nord), which is probably an IE word, but of uncertain origin.
It might be ultimately from PIE *ner- (1) „left,” also „below” (source also of Sanskrit narakah „hell,” Greek neretos „deeper, lower down,” enerthen „from beneath,” Oscan-Umbrian nertrak „left”), as north is to the left when one faces the rising sun. Podsumowując i tłumacząc – north pochodzi od domniemanego Protoindoeuropejskiego,PIE *ner- (1) „lewy ,” (to nie ma sensu ) lub „poniżej , (to ma sens), od Sanskrytu narakah „piekło” ;
A ja wam mówię, że kierunek jest taki — najpierw było PROTO-SŁOWIAŃSKIE słowo Nic, Nica, Nicość, Noc, oznaczająca również krainę na północy, krainę zimy, krainę unicestwienia i śmierci, i głęboką noc czyli środek – pół (i pełnię) – nocy. A mówi o tym choćby ten fragment z bloga bialczynski.pl oraz księga 1 Mitologii Słowian Cz.Białczyńskiego. Potem zaś były inne słowa wymienione w angielskim fragmencie, jak: norte, north, nord, narakah… Sanskryckie słowo zresztą przypomina bardziej słowo słowiańskie – nora, norka, co też ma sens, bo północ jest schronieniem nocy, tam ma ona najdłuższe bytowanie, tam noc jest najdłuższa, tam bogini Nica ma swoją największą „norę” 🙂 . Jak mówiłam – jest również alternatywna słowiańska nazwa, funkcjonująca również w polskim przed erą chrześcijańską – siewier, siewierny, śmiertelny. Mamy tu kontaminację – „siewier” od siwy, siny – to kolor nieba nocą, kolor śmierci, kolor szarawy siny nocnego nieba.
Dutkowski wspomina jeszcze inne źródłosłowy, ale odnosi się też do koncepcji – nora, nurkować, chować się gdzieś wgłąb:
Najbliższym krewnym według słowników jest greckie Nerteros (pod ziemią). I jest to wyjaśnienie prawidłowe, bo kiedy słońce jest na północy, to faktycznie jest pod ziemią. Nerteros to nic innego jak Ner (Pod, Dół) + Teros (Ziemia). Ner to znów nic innego jak nasza Nora (Dół) czy Nur w zdaniu “Dać nura w ziemię czy do wody”.
Zauważmy jeszcze na koniec że od nazwy Mora – MOR bardzo blisko do NOR
2 WSCHÓD WOSTOK Wschód = wschodni = w – s-tawać, wschodzić = wchodzić, na wierzch chodzić.. i tp alternatywnie – wostoczny. Choć aktualnie rosyjska nazwa dla wschodu w róży wiatrów to ISTOK.
Patrz „wychod, wostok, wschod itd. od wychodzenia Słońca lub wstawania, STAWANIA Słońca w blogu pana Dutkowskiego, który to blog i filmy K Dutkowskiego bardzo polecam,i który w swoim artykule pod tym linkiem też tłumaczy nazwy kierunków i kilka innych ciekawych słów.
Po angielsku Old English east, eastan (adj., adv.) „east, easterly, eastward;” easte (n.), from Proto-Germanic *aust- „east,” literally „toward the sunrise” (source also of Old Frisian ast „east,” aster „eastward,” Dutch oost Old Saxon ost, Old High German ostan, German Ost, Old Norse austr „from the east”), from PIE root *aus- (1) „to shine,” especially of the dawn.
Wystarczy popatrzeć na rdzenie – W/ST , obecne we wszystkich językach, to od słowiańskiego WSTawać,
Dutkowski tłumaczy, że poszło to inaczej, no i ok, z etymologią jest tak, że nie można wykluczyć kontaminacji, i wielu dróg jakim szły słowa.
Wschód to East / Ost. Słowo pochodzi od Jutro tak samo jak powyżej wyjaśnione łacińskie Austra. Oesterreich czyli Austria w oryginale to dosłownie Oester + Reich czyli Wschodnia Rzesza, a po słowiańsku Jutrzna Rzecz. Słowo Rzesza/Rzecz występuje po dziś dzień w słowie RZECZpospolita. (Dutkowski)
3.ZACHÓD ZAPAD – bo słońce za – pada, pada za .. horyzontem.
Wedle anglosaskiej etymologii, wszystko znów pochodzi od protoniemieckiego WEST, lub PIE – WES
Old English west (adv.) „in or toward the west, in a westerly direction,” from Proto-Germanic *west- (source also of Old Norse vestr, Old Frisian, Middle Dutch, Dutch west, Old High German -west, only in compounds, German west), which is of uncertain origin. Perhaps from PIE *wes-, reduced form of *wes-pero- „evening, night” (source also of Greek hesperos, Latin vesper „evening, west;” see vesper). Compare also High German dialectal abend „west,” literally „evening.” French ouest, Spanish oeste are from English.
Tu się zgodzę z p Dutkowskim, że : Nazwy łacińskie są czysto słowiańskie. Zmienię kolejność, by wyjaśniać od najłatwiejszej:Zachód to Occident. Occident to O + Cid. Cid to nasze Siadać. Czyli Occident to miejsce gdzie Słońce OSIADA. Znane np. z nazwy państwa Sahara Occidental (Sahara Zachodnia)
A co do germańskiej nazwy – Zachód to West / Vest. Słowo to nic innego jak nasze Wieczór / Wczoraj (CZ → ST). Czyli miejsce gdzie słońce jest wieczorem. (Dutkowski, tamże)
4. POŁUDNIE JUG
na temat południa – south – równie niewiele wiedzą anglosasi, bo ich krótkowzrocznośc patrzy tylko najdalej do anglosaskiej, a PIE jest dla nich jednoznaczny z niemal z anglosaskim.
Old English suð „southward, to the south, southern, in the south,” from Proto-Germanic *sunthaz, perhaps literally „sun-side” (source also of Old Saxon, Old Frisian suth „southward, in the south,” Middle Dutch suut, Dutch zuid, German Süden), and related to base of *sunnon „sun” (from PIE root *sawel- „the sun”). Old French sur, sud (French sud), Spanish sur, sud are loan-words from Germanic, perhaps from Old Norse suðr.
Dodam jeszcze francuskie – SUD
I okazuje się, poszlaka jest dobra, bo kieruje ich ku SŁOŃCU – SUN.
s=z=sz=ż
sołnce = sołnc – je = ale staropolskie – sełno = ind. suwar = l mn ind suras (i chyba arabskie, jak w koranie)
Spójrzmy do Brucknera:słońce, do 16. wieku słuńce, zdrobniałe od *sełno (por. ruskie złożenia: sołnoworot, sołnopad, sołnopiok), obok słonko; zbiorowe słonie: »zaszło słonie, Polacy« (w wierszu na śmierć królewską z 17. wieku), »słonie… lotne pędzą konie«; może i słoń: »parzy się przy słoni«, Potocki. Urobione *sŭl-no z -n, jak mēs-en, a wedle miesiąc dorobiono do *sŭl-no i sŭlnĭce. Urobienie na -no (por. ok-no) zastąpiło pierwotny rzeczownik, lit. saulē, grec. hēlios, łac. sōl, goc. sauil, ind. suwar- (drugi przyp. sūras), awest. hwar-. Inne urobienia: słoneczny, w 15. wieku słuneczny (biblja), słonecznik, słonecznica, słoneczko; słunecznik w 15. wieku ‘helianthemum’.
Aczkolwiek u nas słowo to jest inne i dzięki temu ma wiele wiecej znaczeń (zwłaszcza w rosyjskiej formie, która była znaną alternatywą we wszystkich słowiańskich.
Tak więc słowiańskie – POŁUDNIE / POŁ-DNIE z wersją alternatywną zawsze było zachowane w rosyjskim – JUG
jug / na jugie = już-nie (jest) – jur-nie
( porównaj też : poł-dnie = poł-dźnie = poźnie jest = późno)
A teraz burza mózgów!!!
Bo mogło być i tak 🙂
JUG
GAJ
RUj
RAJ
SUWAR
SUURAS
SUD
SOUTH
Jug, jużny, z – juga, sjuga, sszuga, rzuga, zżuga, suga, sud-a, south…
Ruj , rujny, z roja, zroja, s-ŭl-no, z ruja, sruja, sura, suras
A wedle Dutkowskiego (tamże) Południe to Austra. Jest to dokładnie to samo słowo, co Orient (Wschód) powyżej. Polskie słowo Jutro kojarzyło się z łuną światła słonecznego pojawiającego się na horyzoncie. Dlatego słowo “błyszczeć”, “świecić” zaczęło brzmieć mniej więcej Utro, Ustro, Uro. Coś co się podobnie świeci to oczywiście Aurum (Oro) czyli Złoto po łacinie. To co się świeci wokół ludzi to Aura
Co wspólnego ma KIR – kierunek i KAli Juga?
Kir w starosłowiańskim znaczył po prostu kierunek świata, stronę świata. Cztery kiry – kierunki. Ale jednocześnie kiry to były Końce świata, krańce świata, tam gdzie coś się KOŃCZY.
Stąd też wiele słów na rdzeniu KR lub obocznych (fonetyka k=g, r=l) KL, GL, GR
kir, kora, kara, kill, gil, kruk, krowa, KALI, oznaczało : coś ciemnego, czarnego, podziemnego, krańcowego, podziemnego, skrytego, niejasnego, śmiertelnego, spalonego słońcem, zmęczonego, trudnego, wykańczającego.
Stąd np Kali to zwykle murzyński chłopiec w powieściach. Khali to bogini śmierci w hinduizmie, bogini o czarnej skórze. Kali juga zaś to zmieszanie – kali coś czarnego krańcowego trudnego z JUG czyli samo południe, pełnia słońca, upał, zmęczenie, ciężka praca na roli (bo wtedy w Kirze lata, południa, ludzie dawniej czyli rolnicy pracowali najciężej)
Kali Juga oznacza trudny czas cieżkiej pracy cierpienia wysiłku zmęczenia i ciemności, śmierci. Własciwie to jest to zmieszanie dwu kierunków – północnego Siewiernego Śmiertelnego z kierunkiem południowym. Bo Kali Juga oznacza również przejście od czczenia niejako jedynie słońca, żaru, ziemskiego dobrobytu w postaci słońca które leje się z nieba – do światła wewnętrznego, światła które rodzić się może w człowieku który uznał swój cień (przeszedł wszystkie ćwiartki koła wpisanego w krzyż – wiosnę, lato, jesień, zimę), i po przejściu Siewiernej pory, północy przyjął nowo rodzące się światło podczas przesilenia zimowego.
Po Kali Judze zrodzą się ludzie pełniejsi , doskonali. Ale póki co, czasy kali jugi chyba jeszcze trwają…
Choć są pierwsze oznaki wychodzenia z… 