Ptaki mimetyczne i Alex
Ptaki mimetyczne – ptaki naśladujące dźwięki dochodzące z ich otoczenia, w tym również ludzką mowę. Do gatunków charakteryzujących się szczególnymi zdolnościami naśladowania dźwięków należy papuga żako (Psittacus erithacus) i gwarek czczony (Gracula religiosa), a z gatunków występujących w Polsce – szpak zwyczajny (Sturnus vulgaris) i sójka zwyczajna (Garrulus glandarius).
Do ptaków mimetycznych należy także papużka falista (Melopsittacus undulatus), której osobnika o imieniu Puck wpisano w 1995 r. do Księgi Rekordów Guinnessa jako ptaka z największym zasobem słów, który potrafi wypowiedzieć – aż 1728 słów[1].
Szczególnym przypadkiem ptaków mimetycznych są lirogony, które potrafią naśladować rozmaite dźwięki – od naśladowania odgłosów innych ptaków, przez ludzką mowę, po dźwięki mechaniczne, jak np. eksplozje i dźwięki instrumentów muzycznych[2].
Alex (papuga)
Alex (1976 – 6 września 2007) – papuga żako, przedmiot trzydziestoletniego (1977-2007) eksperymentu naukowego przeprowadzanego przez amerykańską psycholog Irene Pepperberg początkowo na Uniwersytecie Arizona, później kontynuowanym na Uniwersytecie Harvarda. Pepperberg kupiła Alexa w zwykłym sklepie zoologicznym w Chicago, gdy ptak miał 12-13 miesięcy. Imię Alex jest akronimem od słów Avian Learning EXperiment (Eksperyment nauczania ptaka).
Spis treści
Eksperyment i jego osiągnięcia
Przed rozpoczęciem eksperymentu powszechna była opinia (również wśród naukowców), że ptaki nie posiadają inteligencji i że potrafią używać słów tylko jako imitacji dźwięków bez rozumienia ich znaczenia. Praca z Alexem pokazała jednak, że są zdolne do rozumienia tych słów (na co najmniej podstawowym poziomie) oraz potrafią ich używać adekwatnie do zaistniałej sytuacji. Pepperberg uważa, że inteligencja Alexa dorównywała inteligencji pięcioletniego dziecka oraz w momencie swojej śmierci papuga nie osiągnęła jeszcze szczytu swoich możliwości.
Pepperberg w 2000 roku stwierdziła, że Alex potrafi rozpoznać i rozróżnić pięćdziesiąt przedmiotów, liczyć do sześciu, rozróżniać siedem kolorów oraz pięć kształtów. Alex potrafił też porównywać dzięki takim słowom jak: „większy”, „mniejszy”, „taki sam” czy „inny” oraz określać czy dany przedmiot jest „nad czymś” czy „pod”. Papuga posiadała zasób około 150 słów zdając sobie sprawę z tego, co znaczą, a także umiejętnie je wykorzystywała, np. jeśli miała ochotę na banana, krzyczała „chcę banana”, gdy jednak dostała np. orzecha, patrzyła przez moment w milczeniu, po czym rzucała w badacza podarowanym orzechem i ponownie wykrzykiwała żądanie banana.
Krytyka
Niektórzy naukowcy są do tej pory bardzo sceptycznie nastawieni do wyników Pepperberg uważając zdolności Aleksa jako typowy przykład warunkowania instrumentalnego[1].
Śmierć
Alex umarł nagle 6 września 2007 z nieznanych powodów. Śmierć była kompletnym zaskoczeniem, papuga nie wykazywała żadnych oznak choroby, nie był też ptakiem starym – przeciętnie papugi żako dożywają w niewoli ok. 50 lat. Ostatnie słowa Alexa przed śmiercią to „You be good. See you tomorrow. I love you”.
